Taşıyıcı sistem tasarımında mimarların dikkat etmesi gerekenler

Taşıyıcı sistem tasarımı mimarın projeye başladığı esnada tamamen mesleki tecrübesi ve okul yıllarından kalan bilgileriyle öngörüye dayanan hesap – grafik ve teknik açıdan tamamen / kısmen yoksun tanımlamalara dayanır.

Durum böyle olunca mimari proje çizimi esnasında yapılacak bir hata, eğer İnşaat Mühendisi’nin statik hesaplamaları ve projelendirme işlemini gerçekleştirdiğinde farkedilmezse her ne kadar deprem yönetmeliği ve hesaplamalarıyla kontrol edilse de geri dönüşü oldukça zorlu bir sürece hatta hayati bir mesele haline gelebilir.

Bu nedenle mimarın henüz projeye başlarken statik projeye ve taşıyıcı sistemin tasarımına yönelik koordineli bir ön ayak olması gerekiyor.

Taşıyıcı sistem tasarımında dikkat edilmesi gerekenler;

Taşıyıcı sistem tasarımında dikkat edilmesi gereken noktalar geçtiğimiz günlerde İstanbul Kartal’da ve Balat’ta meydana gelen bina çökme olayı ‘nda olduğu gibi üzücü sonlara neden olabilmektedir.

Hazırsanız temel anlamda taşıyıcı sistem tasarımı esnasında dikkat edilmesi gereken hususları aşağıda maddeler halinde sizlerle paylaşalım;

• Tamamen statik hesaplamalar ve bazı teknik kabullere göre belirlenen iki kolon arasındaki mesafenin tayin edilmesi noktasında zorlayıcı – riske edici tercihlerden kaçınılmalıdır. Teknik anlamda gerekli kabulleri az önce de söylediğim gibi İnşaat Mühendisleri çeşitli programlar (İdecad, Sta4CAD vb. programlarla) aracılığıyla hesaplasalar da bu esnade koordineli bir çalışma olması iki kolon arasındaki mesafenin belirlenmesine olanak sağlar. Genel bir kabul olarak en faz 6 – 7 metre mesafe olması iyidir.
• Henüz etüt aşamasındayken Statik Proje Danışmanınızdan yardım almanız projenin ilerleyen dönemlerinde büyük revizyonlara uğramasının önüne geçer. Böylelikle zamandan ve mal sahibi açısından finansal olarak fayda sağlanmış olur.
• Deprem bölgelerinde asmolen döşemeler pek tercih edilmemelidir.
• Kısa kolon ve yumuşak kat tabirleri – teknik konuları oldukça önemlidir. Mimara düşen taşıyıcı sistem tasarımında mutlak surette bu konuları göz önünde bulundurmasıdır.
• Perdeler deprem kuvvetini emici özelliklere sahip olup yapının rijitliği noktasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Her yapıda dengeli ve rijitliği bozmayacak bir tasarım prensibiyle perde bulunmalıdır.
• Döşemedeki yırtıklar , kolon yerleri ve benzeri konularla ilgili tasarım esnasında ilk maddede paylaştığımız üzere gerekli tedbirler konusunda İnşaat Mühendisi ile birlikte çalışılmalıdır.
• Çerçeve sistem geometriyi ve düzgün hatları sever. Yani organik formlar, düzensiz plan hareketleri statik açıdan zorlayıcı olabildiği gibi uygulanabilirlik boyutuyla da ilerleyen aşamalarda zorluk çıkarabilmektedir.
• Açıklıklar ve çıkmalar yapısal anlamda statik hesaplamalar boyutunda zorlayıcı olabildiği gibi yapıların dengesi konularında zorlayıcı olabilmektedir. Kabul edilen ölçü ve ölçekler ve kesitler konusunda danışmanınıza mutlaka sormanız gereken konular arasındadır. 2 metreden fazla yapılan açıklıklar elbette gerekli tedbirler alınması halinde uygulanabileceği gibi, pek tercih edilmemelidir.

Statik bilimi çok önemli ve yapı güvenliği açısından bizim gibi Deprem Ülkelerinde dikkat edilmesi gereken alanların belki de başında gelmektedir. Taşıyıcı sistem tasarımında dikkat edilmesi gerekenler elbette bu kadar değil.

10 yıla yakın mesleki deneyimim içerisinde edindiğim bazı acı deneyimler de elbette bulunuyor. Acı derken çok şükür ”şimdilik” can kaybı vs. yaşanmasa da İnşaat Mühendisleri’nin de yaptığı ve yapmadığı şeylerden dolayı bazı temel eksiklikler ve yanlışlıklara şahit olduğum doğrudur.

Örneğin pek çok mühendis arkadaşımız programın sağladığı veriler ile doğrudan uygulamaya geçilmesini tavsiye ediyor. Bu oysaki çok yanlış ve tehlikeli ayrıca maliyetli bir tutumdur. Gerekli hesaplamaların büyük bölümü elbette program tarafından sağlansa da bazı noktalarda bu sonuçlara müdahale edilmesi statik projelerde dikkat edilmesi gereken hususlar açısından son derece önemlidir.

Statik proje hazırlanırken dikkat edilmeyen bazı konular;

• Mimarın yerleştirdiği kolon yerlerine hiç müdahale etmemek,
• Programın verdiği tüm sonuçları tamamen doğru ve kutsal kabul etmek,
• Kiriş yerleri ve diğer yapısal bağlantıları kontrol etmemek,
• Temel tasarımında dikkatli davranmamak,
• Taşıyıcı sistem kesitlerinde temel konulara pek eğilmemek sayılabilir.

Ancak genel bir farkındalık oluşturmak ve disiplinler arası koordineyi teşvik etmek amacıyla bu bilgileri tekrar etmekte fayda gördük. Merak ettikleriniz, eklemek istedikleriniz için aşağıdaki yorum bölümünden faydalanabilirsiniz.